Privatno i javno

PISMO OCU – Srđan Keča

Scenario: Srđan Keča
Trajanje: 80 min
Proizvodnja: Srbija, Velika Britanija, 2011.

Pismo ocu predstavlja specifičan pokušaj mladog srpskog dokumentariste Srđana Keče da putem filmske forme stupi u dijalog sa svojim preminulim ocem. Kroz razgovore sa svojom majkom, stricem i očevim prijateljem, koristeći fotografije iz mladosti i brojne kućne snimke, reditelj gradi refleksivni odnos prema liku svog oca, pokušavajući da razume njegovu poziciju i njegovu odluku da se početkom devedestih prijavi kao dobrovoljac za ratu u Hrvatskoj, kao i posledice koje su potom usledile. Posledično, film nudi jednu intimnu perspektivu na građanski rat koji je razorio jednu državu, doneo mnogo zla i krajnje onespobio individue koje su u njemu učestvovale.

Keča potiče iz mešanog braka, otac mu je Srbin, a majka Hrvatica. Film tako od početka ocrtava odnos njegovih roditelja, prikazujući njihovu poziciji u jugoslovenskom društvu. I otac i majka bili su istaknuti članovi izviđača, dok je kao uzorni omladinac otac bio nosilac štafete. Potonje formiranje porodice i odrastanje dece, obeleženo je bezbrižnom porodičnom radošću, i Keča ga prikazuje pomoću brojnih porodičnih kućnih videa snimljenih od strane oca. Posle rata, roditelji su se razveli, dok se otac izolovao. Ono što je usledilo devedesetih deluje kao teško pojmljiva misterija, i reditelj u razgovorima sa majkom i rođenim stricem pokušava u nju da pronikne. Na momente usnimljeni u naglašenim krupnim planovima, razgovori ističu intimnost priče i ispovesti, koja uspeva da zabeleži jezivo upečatljiva stanja ljudske patnje i bola. Oni, daleko više od brojnih objašnjenja, razlaganja i analiza, sirovom neposrednošću govore o posledicama rata i poziciji osobe koja kao član Jugoslovesnke armije učestovala u dešavanjima u Hrvatskoji i Bosni.

Stepen intimnosti koji reditelj uspeva da ostvari putem filmskog jezika je izuetana. Mada film po sebi uvek podrazumeva oblik posredovanja (kroz filmski narativ, montažu, ili samu kameru koja „beleži“ stvarnost), reditelj, od uvodnih momenata, filmski prikaz određuje prema sopstvenoj poziciji, kako putem svog glasa tako i svojom direktnom involviranošću u ono što je predstavljeno. Autorska instanca nesumnjiva je i prisutna na svakom nivou filmskog iskaza, te on stvarno uspeva da piše filmom. Tako film stvarno postaje pismo i sve rečeno i prikazano  poseduju odliku iskrenog i duboko ličnog nošenja sa sopstvenim nedoumicama i životnim pitanjima.

Film nudi razumevanja pozicije individue u kontekstu ratnih strahota koje su zadesile ovo područje. Svojim izuzetnim, suptilnim i ličnim pristupom, kroz specifičnu raspravu sina sa ocem, on izbegava zamke ustaljenih pristupa toj temu u našem društvu, koji, sa dijametralno suprotnih pozicija, u svojoj isključivosti i jednostranosti, retko uspevaju da ponude uvid u emotivan odnos pojedinca prema ratnim dešavanjima.

MARINA ABRAMOVIĆ: UMETNIK JE PRISUTAN  - Matthew Akers

Trajanje: 106 min
Proizvodnja: SAD, 2012.

Film Marina Abramović: Umetnik je prisutan  prati višemesečnu pripremu i trajanje same velike retrospektivne izložbe Marine Abramović u njujorškoj MOMA-i prošlog proleća. Uz samu izložbu koja je obuhvatala njene prethodne performanse, Marina je odlučila da izvede još jedan – tokom trajanja cele izložbe od otprilike tri meseca, umetnica je, ya stolom, svakodnevno bila na raspologanju publici koja se smenjivala na stolici nasuprot nje. Sama retrospektiva značajna je iz nekoliko razloga. Prema samom svedočenju Marine, performans je ovom izložbom ustoličen kao priznata umetnička forma, napokon institucionalno prepoznat od strane muzeja. Istovremeno, na delu je ustoličenje Marine Abramović kao jedne od najvećih umetnica našeg vremena. Ona tokom filma ostavlja utisak harizmatične, energične i jake žene, pravog umetničkog genija neukrotive snage. Ona je prešla višedecenijski mukotrpni put od radikalne umetnice koja je sa svojim partnerom umetnikom Ulajom živela u kombiju, na rubu egzinstecnije, obišavši i izvodeći svoja dela kroz čitavu Evropu, sve do momenta kada posle mučnog i medijski propraćenog raskida, prihvata komercijalniju stranu svog dela izvodeći brojne performanse kao skupocene pozorišne postavke. U jednom trenutku, u vidu komične opservacije, ona primećuje da je u redu biti alternativan sa 18 i 19 godina, tokom dvadesetih, pa čak i tridesetih, ali kada ste alternativni i tokom četrdesetih i pedestih, želja za priznanjem i ulazom u glavnotokovska kretanja postaje vrlo opipljiva. Ovaj film prikazuje i istovremeno predstavlja upravo ostvarenje te želje.

Izložba je u filmu predstavljena kao ultimativno dešavanje na njujorškoj umetničkoj sceni. Počev sa najavama, brojne značajne ličnosti scene ističu zanačaj i opasnosti koje leže pred njenim novim performansom (umetnik je prisutan), stvarajući atmosferu velikog umentičkog dela koje treba da se dogoditi. Potom pratimo proces nastanka samog dela i postavke,  i veliku medijsku pažnju koju ona privlači. Pored izjava stručnjaka film obiluje prikazima reakcija publike. Ozbiljna zamišljena lica koja upućuju na potpunu obuzetost i oduševljenje koju proizvode njena dela,  uz dramatičnu muziku, stvaraju osećaj uzvišenosti i podupiru utisak jedinstvene snage njenih dela. Hajp koji je nastao na vrhunskom je nivou, i, kako film odmiče, izgledi da će Marina uistinu uspeti da ostvari svoj cilj, odnosno da će uspeti da dovede mukotrpni performans do kraja. Na kraju, svedočimo ostvarenju fascinatnog umentičkog dela, dela koje obuzima i fascinira bezbrojne posetioce, i koje je priznato od strane celokupnog umetničkog establišmenta. Remek delo je nastalo, a Marina Abramović je potvrdila da je jedna od najvećih umetničkih zvezda današnjice.

Klimaktičan kraj, značaj poduhvata, i gromoglasne ovacije koje su nastale posle premijerne projekcije na Berlinskom festivalu, upućuju i potvrđuju ono na čemu je film svojevrsno poradio, statusu koji je Marina Abramović dostigla.