Istok, istok...

Dolazak holivudskog plejboja Bena Afleka na 51. londonski filmski festival da održi predavanje i ne bi bila tako neobična vijest da to predavanje nije bilo iz – filmske režije. U okviru festivala Aflek je trebalo da se pojavi kao reditelj debitant, ali je distributer odlučio da odgodi prikazivanje njegovog filma zbog sličnosti teme sa kidnapovanjem četverogodišnje Madlin MkKan, britanske devojčice letos otete u Portugaliji. Bez obzira na to, ovogodišnji festival će možda ostati upamćen po velikom broju filmova koje su režirali glumci.

Uz Afleka, novi film je predstavio i Šon Pen. Njegov film Into the Wild je istinita priča o Kristoferu Mekendlu, koji je sa 22 godine napustio privilegovan život, dao sav novac u dobrotvorne svrhe, i zaputio se prema Aljasci na put samospoznaje. Pen, naravno, priču koristi da bi meditirao o stanju savremene Amerike.

Pored Afleka i Pena, pažnju su privukli i filmovi glumaca veterana kao što su Robert Redford i Ričard Atenborou. Dok je Redfordov Lions for Lambs savremena politička drama, Atenborou se u poznim godinama vratio kostimiranoj drami pod naslovom Closing the Ring. Na festivalu je prikazan i film Intervju omiljenog glumca Kventina Tarantina Stiva Buskemija, posvećen ubistvu holandskog dokumentariste Tea van Goga.

U protekloj godini nisu samo američki glumci prešli u reditelje. Rediteljsko ostvarenje With Your Permission prikazala je danska glumica simpatičnog imena Paprika Stin. Stinova je poznata kao redovna glumica u „dogma filmovima“ koji su obilježili devedesete. Jedno od većih iznenađenja je debitantsko djelo mlade libanske glumice Nadin Labaki, koja i glumi glavnu ulogu u svom prvencu Caramel. Interesantno je da je film posvećen problemima mladih Libanki, dok je rat kao tema potpuno ignorisan.

Na ovogodišnjem Londonskom filmskom festivalu posebnu pažnju su privukli filmovi s Balkana. Iz Srbije je stigla Klopka Srdana Golubovića, koja je dva puta prikazana pred prepunom salom. Klopka je prvi film iz Srbije prikazan na festivalu poslije niza godina, te je njegov dobar prijem svakako razlog za optimizam.

Međutim, druge zemlje iz regiona zablistale su još jače. Bugarski dokumentarni film Problemi s komarcima i druge priče (naslovna fotografija) osvojio je nagradu John Grierson za najbolji dokumentarni film. Ovo malo remek-djelo mladog reditelja Andreja Paunova veoma strpljivo opisuje život malog grada Belena na Dunavu. Film se nepretenciozno fokusira na problem komaraca, da bi u jednom trenutku pažnju skrenuo ka greškama komunističkog režima, uključujući postojanje zatvora za političke disidente. Za Paunova, ipak, takvi problemi nisu jednostavni, i film mijenja optuživački ton kad se upoznamo s nesretnom sudbinom jedne od stražarki iz zatvora.

Složenu sliku istorije pokazuju i dva rumunska filma koja su potpuno osvojila i publiku i kritiku. Još na prošlogodišnjem festivalu pokazalo se da Rumuni postaju najveća filmska sila u regionu. U međuvremenu je to i potvrđeno, a onda se prenijelo na nešto širi plan. Ta potvrda je proljetos stigla s Kanskog festivala, gdje je Zlatnu palmu dobio film Kristijana Mundjiua Četiri mjeseca, tri nedelje, dva dana, nepodnošljivo realistična drama o ilegalnom abortusu u doba Čaušeskua. Kao i svako uspješno djelo, i ovaj film gradi likove i sve sporedne priče s toliko strasti da je, bez obzira na mračnu tematiku, neodoljiv.

I drugi rumunski film prikazan na festivalu urađen je u istom stilu i na kvazidokumentaristički način prikazuje da je realnost nerealnija od fikcije. California Dreaming (Endless) je film o grupi američkih NATO vojnika koji kroz Rumuniju putuju da bi se uključili u akciju bombardovanja Srbije 1999. godine. Na tom putu vojnici se, spletom čudnih okolnosti, zadržavaju u malom gradu, i tu priču autor koristi da nam, veoma iskreno, pokaže šta je tragično loše u američkoj intervencionističkoj politici, ali isto tako i u naivnosti tranzicionih zemalja čije su težnje kompromitovale i najosnovnije vrijednosti. Ovaj izuzetni film režirao je veoma mlad reditelj Kristijan Nemesku, koji je nekoliko nedelja pred završetak montiranja ovog ambicioznog prvenca stradao u saobraćajnoj nesreći.

Festival koji organizuje Britanski filmski institut je, po običaju, otvoren domaćim filmom, gala premijerom filma Eastern Promises – novom savremenom krimi-dramom u režiji Dejvida Kronenberga. U glavnim ulogama blistaju Naomi Vots i Vigo Mortensen, dok je priča, smještena u istočni London, pomalo pretjerana jer preuveličava značaj ruske mafije. Bez obzira na to, film skreće pažnju na jedan od najtragičnijih problema savremenog razvijenog svijeta – šverc ljudi.

Drugih filmova iz Britanije vrijednih pažnje nije bilo, ali je zato sekcija posvećena francuskom filmu, kao i uvijek, obilovala iznenađenjima. Prvo, veoma značajno djelo je novi dokumentarni film reditelja veterana Barbeta Šredera, pod naslovom Terorov advokat. Ovaj dokumentarni film o poznatom francuskom advokatu Žaku Veržesu je, u pravom smislu riječi, značajan dokument burne evropske istorije iz druge polovine 20. vijeka.

Veržes je karijeru počeo uspješno, braneći alžirske teroriste dok je ta zemlja još bila francuska kolonijalna provincija. Poslije toga je, često stavljajući život na kocku, nastavio da zastupa radikalne ekstremiste i teroriste, uglavnom radikalne ljevičare, razne palestinske organizacije i militantne islamiste. Veržesova karijera je 80-ih postala još kontroverznija, kada je prihvatio da brani nacistu Klausa Barbija. Ovaj advokat je bio i kandidat za odbranu Slobodana Miloševića u Hagu. Najinteresantnije u ovom filmu je vrijedna kolekcija starog dokumentarnog materijala koju je reditelj našao i iskoristio, kao što su rijetki snimci čuvenih terorista, ali i velikih političara koji u ovom filmu priznaju da su pravili veoma naivne greške.

Od igranih filmova vrijedno je pomenuti prvenac mlade scenaristkinje Selin Šjiama, koja ga je i režirala, što se pokazalo kao prava odluka. Water Lilies je bolna priča o adolescenciji, film koji brutalno ruši svaki mit o odrastanju. On prati tri djevojke koje se bore da budu prihvaćene, poštovane i voljene. U ovom veoma originalnom filmu jedini fokus je psiha glavnih junakinja.

Ove godine je i ruska filmska produkcija bila prilično zastupljena, a izdvojio se novi film Aleksandra Sokurova Aleksandra. Film je posvećen ratu u Čečeniji, mada Sokurov odbija da prikaže rat, ili da se bavi politikom. Njega više zanima psihologija likova i mogućnost dvije kulture da žive zajedno. Glavnu ulogu tumači poznata ruska glumica Galina Višnjevskaja.

Dosta pažnje privukao je i novi film talentovanog Andreja Zvjaginjceva Izgnanstvo, za koji bi se moglo reći da bez izvinjenja nastavlja s vizuelnom tradicijom jednog od najvećih ruskih reditelja Andreja Tarkovskog.

Na festivalu su i ove godine prikazani filmovi iz svih krajeva svijeta, od Indije do Meksika, od Japana do Argentine. Posebne sekcije su ostavljene za kratke filmove, kao i eksperimentalne i klasične, nedavno restaurirane. Festival je završen 1. novembra gala premijerom holivudskog filma The Darjeeling Limited, inteligentne komedije o samospoznaji u režiji mladog i popularnog Vesa Andersona. Njegov koscenarista je Roman Kopola, a glavne uloge su poverene Anđeliki Hjuston, Džejsonu Švarcmanu i mladom oskarovcu Edrijenu Brodiju.