Kad porastem, biću... odbačen

Scenario: Miloš Radivojević
Uloge: Svetozar Cvetković, Renata Ulmanski, Aleksandra Janković, Nenad Ćirić, Ljiljana Međeši, Milica Spasojević, Snežana Nikšić, Miodrag Krstović, Danica Maksimović, Ana Franić, Ana Maljević
Žanr: egzistencijalističko-onirička drama o odustajanju
Trajanje: 97 minuta

Srpska kinematografija je i u 2007. nastavila sunovrat započet dolaskom novog milenijuma. Pri kraju možda najmršavije filmske godine, praćene propašću inače jadnjikave bioskopske mreže, na repertoaru se pojavilo novo delo Miše Radivojevića, barjaktara među skrajnutim podvižnicima srpskog filma.

Film Odbačen ne samo što je potpuno uspelo, smisleno i sadržajno delo, nego je i pokazatelj kako se i u ovoj i ovakvoj Srbijici da napraviti kvalitetan i autorski osoben film a da se pri tome ne orobe sve moguće budžetske kase, naravno posle najsrdačnijeg zagrljaja s bitnijim među ministrima. Radivojević ne samo što je održao vrednu lekciju o pravljenju filma koji govori o nečemu, a to čini na filmski pismen način, već je i pokazao viteško dostojanstvo odlučivši se za film mikrobudžeta koji neće stajati na putu nadolazećih junoša.

Ovo je središnji deo planirane trilogije ekstremističkog arthouse opredeljenja u kome je Svetozar Cvetković nanovo eksponent Radivojevićevih opsesivnih pitanja u ovoj deceniji, ali u nešto remiksovanim okolnostima. Nakon mučnog, gotovo negledljivog, donekle nefilmičnog ali svakako filma s poentom kakav je bio Buđenje iz mrtvih, Radivojević i u Odbačenom postavlja Cvetkovića kao još jednog otpadnika čiji je mikrosvet u rasulu (mada ovog puta čoveka koga je sažvakao i ispljunuo korporativni sistem).

Za razliku od Buđenja iz mrtvih, u kom se Cvetkovićev lik razračunavao s ocem političkim neistomišljenikom pokušavajući da utekne od metaforičkog lapota kao nerazumnog i surovog ali jedinog mogućeg izlaza, u Odbačenom Cvetković, kao hedonistički raspojasani a u biti već dotrajali i otpušteni visoki bankarski činovnik, jedino može da se uhvati u koštac sa samim sobom, znajući da je u takvoj postavci poraz neminovan.

U nekoliko dana njegov lik pokušava da podvuče crtu, namiri dugove, primiri sukobe stvarajući nekoliko novih žarišta. Po tome je nalik Radivojevićevom arhetipskom junaku, ranije u liku Aleksandra Berčeka (Dečko koji obećava, Kvar), onom koji je svestan bezizlaznosti svog položaja; neprilagođenog i buntovnog u svetu klimoglavaca. Onog koji se, suprotno lokalnoj tradiciji pasivnog junaka koji radnju trpi, koliko-toliko bori i koprca.

Dok je u Buđenju iz mrtvih filmičnost bila podređena emociji i silini željene poente, te su scene sukoba sina (Cvetković) i oca (Ljuba Tadić) bile svedene na nivo ekstremno verbalne radijske drame snimljene filmskom kamerom, u Odbačenom je Miša Radivojević u punoj rediteljskoj formi jer je željeno uspeo da izrazi čisto filmskim jezikom, ne dopuštajući da sadržajna vrednost filma zbog toga izgubi na relevantnosti i oštrini.

Zrelost Radivojevićevog rukopisa ogleda se prevashodno u veštini baratanjem teško pojmljivim pitanjima moralnog raspada i (barem pokušaja) duševnog preobražaja, čak i kada je verovatno prekasno za to. Naime, gledalac ne mora da poseže za kontekstom iz nefilmskog, spoljnog sveta da bi pojmio turbulencije duše ovog odbačenog jer Radivojević unutar samih scena i/ili širih celina uspeva da naslika uverljiv portret i da dostigne dramsku gradaciju te (uslovna) katarza na kraju deluje kao prirodno, verodostojno i opravdano razrešenje na kraju Cvetkovićevog puta na kraj noći.

Njegovo beznađe suptilno poprima endemske razmere u galeriji likova od kojih pokušava da utekne i/ili ih spase od sebe; entropija osvaja i prostor i njihove duše, ali Radivojević iznalazi snage da makar likovima unutar najužeg Cvetkovićevog prokreacijskog kruga ostavi kakvu-takvu nadu – majka dobija bolje uslove u staračkom domu, a ćerkica na bizaran način rano preduzima stvar u svoje ruke. Beznađe i entropija i ovog puta su i izvorište i ishodište ostvarenja Miše Radivojevića. Izlaza nema, ali borba (prvo unutar lika, a potom i u zabatu njegovog mikrokosmosa) je neumitan izbor.

Na sreću, predmet Radivojevićevog interesovanja nisu (prevashodno) pošasti srbijanske tranzicije i izmrcvareni lokalci, te će Odbačen (ukoliko mu se pruži prilika) moći da korespondira i s publikom nekog boljeg sveta, sveta koji spoznaje da ni samoizgon više nije tako lako izvodljiv zahvat.

Arthouse radikalizam kao promišljeni izbor pružio je Radivojeviću odrešene ruke da svog gubitnika, pojedinca u nestajanju, prošeta kroz svet dosad u nas neviđenih nijansi. Ćerkica koja bi, zbog želje da bude voljena i tačka, da postane kurva kad poraste; botoksovana bivša supruga u zagrljaju ljubavnice, bitefovski tretirani uterivači dugova, filantropski nastrojene sekretarice, kompleti književnih dela tapacirani dolarima iz doba SFRJ, nad welt-schmerzom zagledani crnoberzijanci sa suzom u oku, prostitutke željne poljubaca, japijevke spremne za brzopoteznu vivisekciju napaćene duše odbačenog kao uvoda u oralni seks... mnogo toga, finesa ali i krupnijih zahvata koji svedoče o neposustalom daru velikog reditelja.

Ne treba zaboraviti na trenutke zanosnu, fokusiranu, bistru i odmerenu fotografiju, pravu odu lepoti filmskog jezika u izvođenju Radoslava Vladića, koji je okom kamere i suptilnom šetnjom kroz paletu boja uspeo da isprati apstraktna trvenja unutar duše glavnog junaka.

Odbačen nije delo bez mana. Radivojeviću se na dušu da staviti višak likova, neopravdano posezanje za oniričkom nadgradnjom scena, nekoliko ispadanja iz ritma, nešto malo samodovoljnosti, kao i to što Kornelije Kovač, kao autor muzike, na momente bez stida ripuje Murcofa i njemu slične. Ali kada se podvuče crta, pred malobrojnom publikom našao se vešt i konsekventan arthouse ogled i putokaz zabludelima i neodlučnima.